Om in tijden van personeelskrapte en een groeiend aantal zorgvragers optimale zorg en ondersteuning te kunnen blijven bieden, is een goede samenwerking tussen zorgprofessionals, naasten en vrijwilligers essentieel. Studenten lopen momenteel echter voornamelijk stage binnen de formele zorg. Niet logisch, vinden Handjehelpen, De Rijnhoven en het IVS. Daarom hebben zij vier jaar geleden het initiatief genomen om studenten zowel de formele als informele zorg te laten ervaren tijdens hun stage. Door deze ervaring kunnen studenten een brug te slaan tussen beide, zodat zowel studenten als zorgprofessionals in de toekomst beide aspecten van zorg kunnen integreren.
Meerwaarde van informele zorg
In het rapport Anders leven en zorgen van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving uit 2022 komt naar voren dat er anders naar zorg moet worden gekeken. Dat is nodig om de groei van zorgvragers en de afname van personeel op te vangen. Een van de oplossingen zit in het verbinden van de formele en informele zorg. Om studenten, de toekomstige verpleegkundigen, deze gedachtegang in de opleiding al mee te geven, is het cruciaal dat zij tijdens hun stage ook de meerwaarde ervaren van de informele zorg.
Afwisseling, diversiteit en multidisciplinair samenwerken
Handjehelpen, het instituut voor Verpleegkundige Studies (IVS) en zorgorganisatie de Rijnhoven zijn met elkaar de pilot ‘ketenstage’ gestart. Hierbij leren studenten in één jaar twee organisaties kennen door zowel stage te lopen in de informele zorg (Handjehelpen) als de formele zorg (De Rijnhoven). Afwisseling, diversiteit en multidisciplinair samenwerken zijn hierbij kernwoorden.
Een kijkje achter de voordeur
Bij de ketenstage lopen tweedejaars HBO-V-studenten 20 weken stage: drie dagen per week bij de Rijnhoven en één dag bij Handjehelpen. Bij de Rijnhoven leren de studenten verschillende aspecten van de intramurale zorg en het verpleegtechnisch handelen. Bij Handjehelpen bezoeken zij hulpvragers met een complexe zorgvraag in de thuissituatie en ervaren zo hoe leven met een ziekte of beperking alle facetten van het leven raakt. Ook zien ze de impact van zorgbehoefte bij mensen met een zeer beperkt sociaal netwerk én bij mensen die juist wel een netwerk hebben. In dat geval wordt ook de belasting die dit met zich meebrengt voor mantelzorgers duidelijk.
Onderwijs en begeleiding op elkaar aan laten sluiten
Hogeschool Utrecht, Rijnhoven en Handjehelpen trekken samen op in de begeleiding van studenten en gebruiken daarbij de CanMEDS-rollen. De beoordelingsmomenten worden gezamenlijk uitgevoerd, wat zorgt voor meer duidelijkheid voor de student en tegelijkertijd de samenwerking en gezamenlijke inzet van de drie organisaties versterkt. Om onderwijs en begeleiding zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten verzorgen praktijkbegeleiders van Handjehelpen tevens gastlessen op de Hogeschool over de presentiebenadering, het sociale netwerk, rouw en verlies en afscheid nemen van hulpvragers. Deze thema’s zijn relevant voor zowel de informele als de formele zorg en dragen bij aan de ontwikkeling van communicatievaardigheden en een professionele houding.
Innovatieve, gezamenlijke stage
Om de personeelskrapte in combinatie met een groeiend aantal zorgvragers op te kunnen vangen, moet samen worden gewerkt én geïnvesteerd in het zorgpersoneel van de toekomst. Toch gebeurt het nog niet of nauwelijks dat er gezamenlijk stages worden aangeboden. Studenten leren met zo’n stage niet alleen van formele zorg, maar ook over de rol en waarde van informele zorg en de kracht van de samenwerking tussen beide. Door studenten aan te moedigen om verbindingen te leggen tussen formele zorg en informele zorg, leren zij de meerwaarde van mantelzorgers en netwerken kennen. Bovendien krijgen ze inzicht in de impact van de zorgvraag op naasten, waardoor ze beter in staat zijn samen te werken en door te verwijzen waar nodig.
Impact maken
- De stagiaires van de ketenstage kennen de thuissituatie van cliënten en wat kan en niet kan. Dat leidt tot een meer begripvolle én respectvolle samenwerking. Studenten doen ook opdrachten rond klinisch redeneren en daaruit blijkt vaak dat de bewoners in de Rijnhove beter af zijn.
- Studenten hebben een beter besef van de mens achter de persoon die later in het verpleeghuis komt. Dat komt doordat ze zelf het verschil ervaren tussen cliënten die nog thuis wonen en cliënten die al intramuraal zijn. Ook het leren over rouw en verlies en andere sociale problematiek helpen daarbij.
- De ketenstage draagt bij aan het opleiden van betere zorgverleners. Zij zijn nodig voor de toekomst en ze blijven langer en hebben meer kennis.
Een breder perspectief
Stagiaires dragen bij aan de leeromgeving in de instelling. Ze brengen nieuwe kennis en een andere kijk op dingen mee. De stagiairs die de ketenstage hebben gelopen, hebben aanzienlijke vooruitgang geboekt in hun communicatieve vaardigheden en in het afstemmen met het netwerk. Ze hebben geleerd om beter samen te werken en ontwikkelden een breder perspectief op de (toekomstige) zorg.
Blijf in gesprek over de meerwaarde
De Rijnhoven en Handjehelpen merkten dat niet alle stagiairs meteen de meerwaarde van de aanpak inzien. Aan het eind van het traject waren echter zonder uitzondering alle studenten overtuigd. Het is goed dat alle betrokkenen met elkaar in gesprek blijven over de meerwaarde van het initiatief. Volhouden en doorpakken is nodig om de samenwerking te laten groeien, processen bij te stellen en uiteindelijk met elkaar tot mooie resultaten te komen.
Continuïteit en commitment zijn een voorwaarde
Draagvlak is een absoluut vereiste voor succes. Alle betrokkenen moeten ervan overtuigd zijn dat de ketenstage een verschil kan maken én beseffen dat een samenwerking tijd kost. Continuïteit en commitment zijn daarnaast een voorwaarde, maar ook een uitdaging. Personele wisselingen kunnen gevolgen hebben voor de samenwerking, het is goed om daar oog voor te hebben. Andere tips zijn:
- De formele en informele zorg moeten voldoende kennis hebben over elkaars expertise en meerwaarde. In het begin wisten de werkbegeleiders van De Rijnhoven niet precies wat een stagiair leert achter de voordeur als informele zorgverlener. Door de evaluatiemomenten samen te doen, leer je elkaars expertise binnen de zorg kennen.
- De Rijnhoven en Handjehelpen kwamen erachter dat de ketenstage beter past bij tweedejaars dan bij eerstejaars verpleegkundigen. Omdat in het tweede jaar van de opleiding de gehele zorgketen centraal staat, sluit het leren over de verschillende vormen van zorgverlening beter aan. En tweedejaars studenten hebben al wat kennis van de verschillende aspecten van het beroep, waardoor deze stage meer in lijn ligt met hun ontwikkeling.
Meer weten?
- Handje Helpen: Stage Verpleegkunde